Giảm lãi suất – Vì sao chọn thời điểm này?

Động thái giảm cả trần lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới 6 tháng lẫn trần lãi suất cho vay đối với các lĩnh vực ưu tiên ngay cùng một lúc đã khiến không ít người ngạc nhiên, nhất là đặt trong thời điểm cuối năm khi mặt bằng lãi suất thường chịu áp lực. Vì sao NHNN lại chọn hành động này vào lúc này?

Hành động nhanh cần thiết

Trần lãi suất cho vay chính thức đối với lĩnh vực ưu tiên đã được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) giữ nguyên trong hơn 2 năm qua bất chấp việc một số ngân hàng thương mại (NHTM) Nhà nước trong năm nay đã chủ động điều chỉnh giảm về thấp hơn mức quy định, trong khi trần lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới 6 tháng đã nằm yên suốt 5 năm. Và nay cả 2 công cụ này được sử dụng cùng một thời điểm cho thấy quyết tâm của nhà điều hành trong việc lựa chọn con đường nới lỏng để đối phó với những tác động từ bên ngoài.

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) vào cuối tháng 10 đã có lần giảm lãi suất cơ bản USD thứ 3 liên tiếp. Chỉ 1 tuần sau đó, các ngân hàng trung ương (NHTW) trong khu vực bắt đầu hành động, từ Thái Lan, Malaysia và mới đây là Trung Quốc ngày hôm qua (18/11) bất ngờ hạ lãi suất của các hợp đồng mua lại đảo ngược (reverse repo) kỳ hạn 7 ngày từ 2.55% xuống còn 2.5%, bất chấp những ý kiến cho rằng Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đang bị trói tay trong việc nới lỏng chính sách vì giá thịt lợn tăng đẩy lạm phát leo thang.

Đây là lần đầu tiên PBoC có một động thái cắt giảm sau hơn 4 năm qua và cũng là dấu hiệu cho thấy các nhà hoạch định chính sách nước này đã sẵn sàng hành động để thúc đẩy đà tăng trưởng đang giảm tốc của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Ngay sau động thái của Trung Quốc, NHNN Việt Nam cũng lập tức hành động vào chiều muộn cùng ngày. Lần này công cụ được chọn không phải là lãi suất điều hành, vốn chưa đủ sức tác động và lan tỏa đển thị trường như kỳ vọng trước đây, mà là trần lãi suất tiền gửi và cho vay, vốn sẽ buộc toàn bộ các tổ chức tín dụng phải hành động giảm lãi suất theo sau để kéo mặt bằng lãi suất thị trường thật sự đi xuống.

Cần lưu ý rằng đồng nhân dân tệ đã quay đầu giảm giá trở lại so với USD từ ngày 08/11 đến nay. Và sau động thái giảm lãi suất của PBoC vào hôm qua, đồng nhân dân tệ tiếp tục lao dốc, diễn biến này ít nhiều sẽ ảnh hưởng lên tiền đồng. Do đó, một động thái giảm lãi suất còn nhằm mục tiêu không cho tiền đồng tăng giá so với nhân dân tệ cũng như các đồng tiền khác mà được đánh giá là sẽ gây hại đến nền kinh tế trong bối cảnh hiện nay.

Đối với những lo ngại về việc thời điểm cuối năm thanh khoản thường chịu nhiều áp lực thì việc lựa chọn giảm lãi suất vào lúc này có thật sự phù hợp, câu trả lời là sau động thái mua ngoại tệ liên tiếp trong hơn 3 tháng qua đẩy dự trữ ngoại hối vượt mốc 73 tỉ USD, tăng thêm 6.65 tỉ USD, tương ứng với gần 155 ngàn tỷ đồng được bơm ra thị trường, thì thanh khoản hệ thống đang rất dồi dào. Bằng chứng là lãi suất trên thị trường liên ngân hàng và thị trường trái phiếu liên tiếp chìm sâu. Chẳng những vậy, trên thị trường mở NHNN cũng liên tiếp bơm ròng để hỗ trợ thêm thanh khoản cho những ngân hàng gặp áp lực.

Ý nghĩa chia sẻ quan trọng

Việc các ngân hàng giảm lãi suất trong thời điểm này còn mang lại một ý nghĩa lớn hơn, đó là thể hiện sự sẻ chia với nền kinh tế nói chung và cộng đồng doanh nghiệp nói riêng. Với kết quả kinh doanh 9 tháng công bố cho thấy lợi nhuận nhiều nhà băng tăng trưởng mạnh so với cùng kỳ, thậm chí lên kỷ lục mới, rõ ràng đó là cơ sở và tiền đề quan trọng để các nhà băng quyết định giảm lãi suất mà không quá e ngại ảnh hưởng đến mục tiêu lợi nhuận.

Lấy trường hợp Vietcombank làm ví dụ, với lợi nhuận dự kiến năm nay có thể chạm mốc 1 tỉ USD, vừa qua lại nhận được khoản lót tay 400 triệu USD cho thương vụ phân phối bảo hiểm độc quyền cho tập đoàn FWD, thì nhà băng này đã lãnh ấn tiên phong trong đợt giảm lãi suất lần này, khi quyết định giảm đồng loạt 0.5% một năm lãi suất cho vay cho tất cả các doanh nghiệp trong hai tháng cuối năm nay ở tất cả các kỳ hạn. Theo ước tính của Vietcombank, quy mô đợt giảm lãi suất này tác động tới 320,000 tỷ đồng dư nợ cho vay của ngân hàng, theo đó con số lợi nhuận bị ảnh hưởng là 260 tỷ đồng, nhưng cũng chỉ xấp xỉ hơn 1% lợi nhuận dự kiến năm nay.

Do đó, việc chọn giảm lãi suất vào thời điểm cuối năm khi lợi nhuận của các nhà băng trong năm nay đang dồi dào là phù hợp, thay vì đợi sang năm mới các ngân hàng lúc đó đã đặt mục tiêu lợi nhuận cao hơn và kết quả những tháng đầu năm dĩ nhiên còn thấp và cách xa mục tiêu thực hiện, nên việc giảm lãi suất cho vay sẽ phải suy xét nhiều hơn.

Ngoài ra, với chỉ số giá tiêu dùng 10 tháng vẫn đang ở mức thấp khi bình quân so với cùng kỳ chỉ tăng 2.48%, thấp nhất từ đầu năm đến nay, theo đó lạm phát năm nay kỳ vọng tiếp tục nằm dưới mục tiêu 4% đặt ra, thì động thái giảm trần lãi suất tiền gửi vào thời điểm này được cho là sẽ không ảnh hưởng quá lớn lên tâm lý người gửi tiền cũng như hoạt động huy động vốn của ngân hàng, thay vì để sang đầu năm 2020 lạm phát thường chịu nhiều áp lực hơn do cận kề Tết Nguyên đán nên muốn giảm lãi suất cũng sẽ khó quyết định hơn.

Thực tế với khách hàng gửi tiền, đến thời điểm này ai muốn kiếm lợi nhuận từ kênh tiền gửi ngân hàng đều sẽ chọn gửi với các kỳ hạn trên 6 tháng hoặc thậm chí từ 12 tháng trở lên để được hưởng lãi suất cao. Còn đối với những khách hàng gửi dưới 6 tháng chủ yếu là đang có tiền nhàn rỗi tạm thời, thay vì gửi không kỳ hạn lãi suất quá thấp nên chọn gửi kỳ hạn ngắn để có lãi suất cao hơn. Và với đối tượng này, lãi suất không phải là tất cả vì khi đến thời điểm cần sử dụng tiền, họ vẫn sẽ rút ra dù lãi suất có đang là bao nhiêu đi nữa. Ngược lại, với những khách hàng muốn hưởng lãi nhưng vẫn đang gửi kỳ hạn ngắn, thì sau động thái này của NHNN sẽ lựa chọn và cân nhắc lại gửi các kỳ hạn dài hơn khi chênh lệch giữa kỳ hạn ngắn và dài ngày càng mở rộng.

Ở góc độ các nhà băng, sau khi đã huy động được một lượng lớn vốn trung dài hạn trong suốt thời gian qua nhờ phát hành trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi dài hạn, thì nguồn vốn kinh doanh đã bền vững hơn rất nhiều so với giai đoạn trước đây, do đó không còn quá lo ngại về áp lực thanh khoản và ảnh hưởng bởi các nguồn tiền gửi ngắn hạn. Vì vậy, việc giảm trần lãi suất tiền gửi không loại trừ khả năng sẽ giúp các ngân hàng có điều kiện tiếp tục thu hút tiền gửi trung dài hạn nhiều hơn, để chuẩn bị đáp ứng các tiêu chuẩn tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn sẽ còn tiếp tục giảm xuống theo quy định trong thời gian tới.

Ngay sau động thái của Trung Quốc, NHNN Việt Nam cũng lập tức hành động vào chiều muộn cùng ngày. Lần này công cụ được chọn không phải là lãi suất điều hành, vốn chưa đủ sức tác động và lan tỏa đển thị trường như kỳ vọng trước đây, mà là trần lãi suất tiền gửi và cho vay, vốn sẽ buộc toàn bộ các tổ chức tín dụng phải hành động giảm lãi suất theo sau để kéo mặt bằng lãi suất thị trường thật sự đi xuống.