Hành lang nhân đạo: Tia hy vọng hiếm hoi trong cuộc xung đột Nga-Ukraine

Trong một nỗ lực nhằm giảm thiểu thương vong cho dân thường, Nga đã tuyên bố tạm thời ngừng bắn để mở các hành lang nhân đạo, tạo điều kiện sơ tán an toàn cho người dân.

Hành lang nhân đạo là gì?

Hành lang nhân đạo được thiết lập trong một khu vực cụ thể và trong một khoảng thời gian cụ thể với sự nhất trí của các bên tham chiến. Hành lang này được tạo ra khi cả hai bên trong cuộc xung đột nhất trí ngừng bắn trong một thời gian ngắn. Thông qua hành lang nhân đạo, các tổ chức cứu trợ có thể đưa lương thực, thực phẩm và viện trợ y tế tới những khu vực xung đột, hoặc sơ tán người dân đến nơi an toàn.

Việc thiết lập hành lang an toàn là điều rất cần thiết khi các thành phố bị bao vây và người dân không thể tiếp cận với nhu yếu phẩm cần thiết. Trong trường hợp xảy ra thảm họa nhân đạo do chiến tranh, hành lang nhân đạo có thể cung cấp sự cứu trợ cần thiết.

Hành lang nhân đạo được xác định lần đầu tiên vào năm 1990, theo nghị quyết 45/100 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Đây là một công cụ để hỗ trợ đảm bảo quyền lợi của con người trong các cuộc xung đột vũ trang, được công nhận trong Công ước Geneva năm 1949. Hành lang nhân đạo thường xuyên được thiết lập trong cuộc xung đột tại Syria, Libya, Dải Gaza và nhiều khu vực khác.

Ai được quyền tiếp cận hành lang nhân đạo?

Trong hầu hết các trường hợp, việc mở hành lang nhân đạo do Liên Hợp Quốc đàm phán. Đôi khi chúng được thiết lập bởi các bên tham chiến hay các tổ chức địa phương.

Các bên tham chiến sẽ quyết định ai là người được tiếp cận hành lang nhân đạo, xác định khoảng thời gian, khu vực và phương tiện giao thông chẳng hạn như xe tải, xe buýt hoặc máy bay được phép qua đây. Thông thường, hành lang nhân đạo chỉ được giới hạn sử dụng cho các tổ chức trung lập, Liên Hợp Quốc hoặc các tổ chức cứu trợ như Hội chữ thập Đỏ. Trong một số trường hợp hiếm hoi, hành lang nhân đạo chỉ được thiết lập bởi một bên tham chiến.

Những hành lang nhân đạo nào được thiết lập tại Ukraine?

Nhà chức trách Ukraine cho biết, tuyến đường Mariupol - Nikolske - Rozivka - Polohy - Orikhiv - Zaporizhzhia đã được chọn làm hành lang nhân đạo. Tuyến đường này dài 64km và việc di chuyển bằng xe ô tô sẽ mất hơn 1 giờ đồng hồ.

Trước đó hôm 5/3, Nga đã tuyên bố ngừng bắn một phần nhằm tạo điều kiện mở hành lang nhân đạo cho người dân rời khỏi các thành phố Mariupol và Volnovakha của Ukraine.

Nhưng chính quyền thành phố Mariupol cho biết, việc sơ tán đã bị “hoãn lại vì lý do an ninh” đồng thời cáo buộc quân đội Nga tiếp tục tấn công thành phố và các vùng phụ cận. Trong khi đó, hãng thông tấn RIA dẫn nguồn tin từ phía Nga cho biết, các hành lang nhân đạo được thiết lập gần Mariupol và Volnovakha vẫn chưa được sử dụng. Theo hãng thông tấn này, “những người theo chủ nghĩa dân tộc” tại Ukraine đã ngăn cản dân thường sơ tán và bắn vào quân đội Nga trong thời gian ngừng bắn.

Ngày 7/3, quân đội Nga tiếp tục tuyên bố sẽ ngừng bắn mở thêm hành lang nhân đạo ở các thành phố Kharkov, Mariupol và Sumy. Thủ đô Kiev, nơi được cảnh báo sắp sửa đối mặt một đợt bao vây của quân Nga, cũng nằm trong danh sách mở hành lang nhân đạo, theo hãng thông tấn Interfax.

Tia hy vọng hiếm hoi

Việc các phái đoàn đàm phán của Nga và Ukaine đạt được thỏa thuận ngừng bắn và mở hành lang nhân đạo đã mang lại tia hy vọng hiếm hoi cho cuộc xung đột này. Khi chiến sự leo thang, ngày càng có nhiều người dân Ukraine cần những nhu yếu phẩm cần thiết như thức ăn, nước uống và nơi ở. Các tổ chức nhân đạo đang nỗ lực để cung cấp viện trợ hoặc hỗ trợ tài chính để giúp họ mua được những mặt hàng thiết yếu. Trong những ngày gần đây từng có thời điểm điện và nước tại 2 thành phố Mariupol và Volnovakha bị cắt hoàn toàn, lương thực bị thiếu hụt trong khi các đợt pháo kích trút xuống không ngừng nghỉ.

Tuy vậy, vẫn cần phải xem xét liệu việc mở hành lang nhân đạo có được thực hiện một cách thiện chí, cho phép sơ tán người dân an toàn và đảm bảo cho việc vận chuyển thực phẩm thuốc men cũng các mặt hàng viện trợ cần thiết hay không. Theo các nhà phân tích, các tổ chức nhân đạo cần được tiếp cận đầy đủ và không bị cản trở đến tất cả các vùng của Ukraine, bất kể bên nào đang nắm quyền kiểm soát.

Nếu mô hình ở thành phố Mariupol và Volnovakha hiệu quả, thì điều này cho thấy Ukraine và Nga thực sự có thể phối hợp ngừng bắn và đảm bảo an toàn cho người dân. Theo ước tính của Liên Hợp Quốc, có khoảng 10 triệu người, tương đương với 1/4 dân số của Ukraine, phải đi lánh nạn do xung đột.