menu
24hmoney
Install 24HMoneyTải App
copy link
Hoài Nhật

Thị trường lao động 'dễ tổn thương'

Nhân công giá rẻ là lợi thế cạnh tranh của Việt Nam nhiều năm qua nhưng người lao động dễ mất việc trong khi lưới an sinh chưa đủ sức chống đỡ nếu thị trường gặp sự cố.

Gần 4 năm trước, Ly Mí Vàng, 30 tuổi, vượt 2.000 km từ Đồng Văn (Hà Giang) đến Bình Dương tìm việc. Anh không biết chữ, tiếng Việt bập bẹ nên chỉ làm được các công việc tay chân. Vàng làm ở công ty ghế sofa, tăng ca thường xuyên, thu nhập mỗi tháng được hơn 9 triệu đồng. Trừ chi phí ăn ở, đi lại, nam công nhân gửi về quê gần 5 triệu đồng để nuôi vợ con, mẹ già.

Năm ngoái, Covid-19 bùng phát, Vàng mất việc. Anh cùng nhiều đồng hương bắt xe về quê trước ngày các địa phương áp lệnh phong tỏa. Nam công nhân không kịp nhận khoản tiền nào từ các gói hỗ trợ của nhà nước. "Lúc đó tôi sợ lắm, nghĩ ở nhà luôn nhưng ở quê không có tiền", Vàng nói. Trước đây thanh niên trong vùng kéo ra khu vực cửa khẩu làm thuê, song từ khi xuất hiện dịch, Trung Quốc cấm biên không còn việc. Lao động túa đi các nơi xin vào các nhà máy.

Đầu năm nay, Vàng được một công ty gỗ ở Bình Dương nhận vào làm thời vụ. Được mấy tháng việc nhiều, thu nhập gần 10 triệu đồng, nhà máy bắt đầu giảm đơn hàng, không còn tăng ca, tiếp theo là những đợt cắt giảm lao động. Đầu tháng 7, anh buộc phải hồi hương giữa lúc nhiều doanh nghiệp ở thủ phủ công nghiệp dừng tuyển người do đơn hàng xuất khẩu giảm hàng loạt.

"Tết sắp đến mà nhà có đến 7 người. Chắc tôi lại phải đi thôi", Vàng nói khi nhận được thông tin có một sàn việc làm sắp được tổ chức ở thị trấn Đồng Văn vào tuần tới, một vài doanh nghiệp ở Bình Dương cần người nên về tận quê để tuyển.

Ly Mí Vàng là điển hình của lao động giá rẻ, tức không có gì ngoài sức khỏe, dễ tìm được việc nhưng cũng nhanh chóng bị đào thải khi doanh nghiệp hết nhu cầu. Ông Bùi Văn Lựa, Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm tỉnh Hà Giang, nói rằng đầu năm nhiều công ty phía Nam phục hồi sản xuất đã liên hệ địa phương cung ứng lao động. Tuy nhiên đến giữa năm cứ 10 người được đưa đi, 6 người trở về do các nhà máy hết đơn hàng, giảm nhân sự.

Theo ông Lựa, người lao động trên địa bàn cần cù, chịu khó, cái gì cũng làm nhưng chỉ dừng lại ở việc tay chân do không có kỹ năng, trình độ thấp và chưa từng học lớp đào tạo nghề chính thức.

Báo cáo từ Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, tính đến quý 2/2022, lao động trong độ tuổi của cả nước đạt 51,4 triệu người. Dân số ở thời kỳ vàng nhưng chất lượng lao động "chưa vàng" khi tỷ lệ qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ đạt trên 26%. Thị trường lao động dư thừa người kỹ năng thấp và thiếu lao động kỹ thuật cao. Chính những hạn chế trình độ đã khiến lao động Việt gặp khó trước những biến động lớn như đại dịch, xu hướng dịch chuyển việc làm.

Cụ thể, khi Covid-19 bùng phát ngay lập tức tỷ lệ lao động thiếu việc làm, thất nghiệp tăng cao, từ 1,22% quý 4/2019 lên 4,46% (hơn 1,8 triệu người) quý 3/2021. Khoảng 2,2 triệu lao động lao động đã rời thành thị về nông thôn, từ các trung tâm kinh tế lớn về các tỉnh.

Theo ông Nguyễn Xuân Sơn, Giám đốc vận hành toàn quốc Dịch vụ cho thuê lại lao động, Manpower Group Việt Nam, nhân lực giá rẻ vừa là điều kiện thu hút nhưng cũng là điểm yếu về thích nghi của lao động Việt Nam khi doanh nghiệp nước ngoài đưa công nghệ mới vào sản xuất. Khảo sát xu hướng tuyển dụng quý 3-4/2022 do đơn vị thực hiện cho kết quả khoảng 57% doanh nghiệp gặp khó khăn trong tuyển dụng nhân lực chất lượng cao.

Lao động giá rẻ đồng nghĩa thu nhập không cao. Khảo sát của Manpower Group chỉ ra bình quân lao động làm công ăn lương Việt Nam nhận khoảng 300 USD, tương đương 7 triệu đồng mỗi tháng, thấp hơn khá nhiều so với lao động trong khu vực (1.992 USD) và thế giới (2.114 USD).

Một khảo sát khác của Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) chỉ ra so với lao động Trung Quốc, Thái Lan, thu nhập hàng tháng của người Việt Nam làm việc trong các nhà máy của Nhật bằng một nửa, chỉ hơn nhân công Lào, Campuchia, Myanmar và tương đương Phillippines với 236 USD mỗi tháng, tức 5,5 triệu đồng.

"Thu nhập thấp, người lao động không có tích lũy nên họ không đủ sức chống đỡ khi mất việc. Các gói hỗ trợ 1-3 triệu đồng mỗi người trong suốt đợt dịch như muối bỏ biển", PGS.TS Nguyễn Đức Lộc, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đời sống Xã hội (Social Life) nói, chưa kể nhiều lao động không nhận được tiền vì vướng mắc thủ tục. Trong khi đó, đến cuối năm ngoái chỉ hơn 15 triệu người tham gia BHXH bắt buộc, đạt 34% lao động trong độ tuổi, khi thị trường gặp các sự cố, nhiều lao động mất việc sẽ nằm ngoài lưới an sinh.

Một khảo sát của Viện Social Life được thực hiện trên 1.000 mẫu vào cuối năm ngoái cho thấy trước dịch 45% công nhân có thu nhập từ 5 đến 7 triệu đồng mỗi tháng, gần 30% có thu nhập dưới mức 5 triệu đồng, hơn 60% lao động không thể để dành. TS Lộc cho rằng sau dịch, gần một nửa người tham gia khảo sát cho biết chỉ có thể cầm cự được một tháng nếu không có việc làm. Nền kinh tế hiện nay phụ thuộc nhiều vào lao động phổ thông với các ngành dệt may, da giày, điện tử, gỗ... và chủ yếu phục vụ xuất khẩu. Do đó, thị trường thế giới "hắt hơi, sổ mũi", hàng triệu công nhân trong nước sẽ lao đao.

TS Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội, nói thị trường lao động ở các thủ phủ công nghiệp mong manh, dễ tổn thương còn đến từ việc các địa phương chưa đầu tư đúng mức cho hạ tầng an sinh xã hội. Đơn cử, chỉ 8% công nhân nhập cư đến TP HCM ở trong nhà lưu trú, còn lại phải thuê trọ. Người lao động làm việc nhiều năm ở thành phố nhưng vẫn bị xem là tạm cư ngắn hạn. Các dịch vụ y tế, giáo dục cho họ và con em gần như không được tính đến. Do đó, họ không cảm thấy gắn bó, dễ dàng rời đi.

Theo ông Lợi, khi thu nhập của người lao động còn thấp, gặp các sự cố như dịch bệnh, các gói hỗ trợ của nhà nước rất quan trọng để giúp họ vượt qua khó khăn. Tuy nhiên, qua thực tế triển khai các chính sách vẫn còn cứng nhắc, thiếu linh hoạt, chưa trao quyền cho các địa phương. Tiền đến tay người lao động không kịp thời cũng là lý do khiến họ thất vọng và khó gắn bó lâu dài với thành phố.

TS Lê Duy Bình, Giám đốc điều hành Economica Vietnam, cho rằng lao động giá rẻ là hệ quả của quá trình dài các địa phương chấp nhận nguồn vốn FDI chảy vào những ngành thâm dụng lao động. Những vấn đề của thị trường lao động Việt Nam tồn tại nhiều năm, bộc lộ rõ nét khi dịch bệnh ập đến hoặc kinh tế suy thoái.

Thống kê của cơ quan chức năng, hơn 90% dòng tiền FDI vào Việt Nam chỉ tập trung trong các ngành sản xuất giản đơn như may mặc, chế biến lương thực – thực phẩm, lắp ráp linh kiện điện tử. Đây là những ngành có xu hướng sử dụng lao động tay nghề thấp, thậm chí chưa cần qua trường lớp đào tạo.

Dự báo của JICA cũng chỉ ra dân số Việt Nam sẽ già đi "cực kỳ nhanh" vào năm 2050, chỉ còn 60% dân số trong độ tuổi lao động và một phần dân số sẽ trên 60 tuổi. Trừ khi tăng trưởng năng suất và tỷ lệ tham gia thị trường lao động được cải thiện, già hóa dân số dự kiến dẫn đến tăng trưởng kinh tế chậm hơn đáng kể và làm tăng khả năng thiếu lao động. Lúc này Việt Nam sẽ mất lợi thế lao động giá rẻ trong các ngành đòi hỏi kỹ năng thấp và thâm dụng lao động.

Chuyên gia Lê Duy Bình cho rằng những ngành như gỗ, dệt may, da giày sử dụng hàng triệu lao động không thể là tương lai của Việt Nam. Các doanh nghiệp cũng sẽ phải chuyển đổi để đi lên nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị. Vai trò của nhà nước là chuẩn bị cho người lao động đi theo quá trình dịch chuyển. Nếu không sớm thay đổi đào tạo, bù đắp các kỹ năng cho người lao động, có thể dẫn tới nguy cơ mất tính cạnh tranh. Lao động đối mặt với thất nghiệp, không còn bất kỳ nguồn thu nhập nào trong khi hệ thống an sinh chưa nâng đỡ được hết.

"Lao động như Ly Mí Vàng cần được đào tạo để tham gia vào nền nông nghiệp công nghệ cao tại địa phương, không thể di chuyển hàng nghìn km để làm công nhân", ông Bình nói.

Theo dõi 24HMoney trên GoogleNews
Nhà đầu tư lưu ý
24HMoney đã kiểm duyệt

Từ khóa (bấm vào mỗi từ khóa để xem bài cùng chủ đề)

Bạn có muốn trở thành chuyên gia trên 24HMoney? Hãy liên hệ với chúng tôi SĐT/ Zalo: 0981 935 283.

Để truyền thông cho doanh nghiệp, vui lòng liên hệ SĐT/ Zalo: 0908 822 699.

Hòm thư: phuongpt@24hmoney.vn
1 Yêu thích
Thích Đã thích Thích
Bình luận
Chia sẻ
Cơ quan chủ quản: Công ty TNHH 24HMoney. Địa chỉ: Tầng 5 - Toà nhà Geleximco - 36 Hoàng Cầu, P.Ô Chợ Dừa, Quận Đống Đa, Hà Nội. Giấy phép mạng xã hội số 203/GP-BTTTT do BỘ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG cấp ngày 09/06/2023 (thay thế cho Giấy phép mạng xã hội số 103/GP-BTTTT cấp ngày 25/3/2019). Chịu trách nhiệm nội dung: Phạm Đình Bằng. Email: support@24hmoney.vn. Hotline: 038.509.6665. Liên hệ: 0908.822.699

Điều khoản và chính sách sử dụng



copy link
Quét mã QR để tải App Tài chính - Chứng khoán nhiều người dùng nhất cho điện thoại